Deel 2: Hart, hitte en helen

 

Dit is het tweede deel van een blogserie over hoe je goed voor je lichaam en geest kunt zorgen in het tijdperk van Covid. Deel 1 ging over hoe je goed voor je longen kunt zorgen. Dit was met name relevant toen het nog niet zo warm was als nu. Nu is het zomer, hittegolf zelfs, een heel andere fase in het jaar.
De meeste mensen ervaren de hittegolf als een soort aanslag; teveel warmte, bijna niet uit te houden. Benauwd, snakken naar verkoeling, weinig gedaan krijgen, slecht slapen, het is geen pretje. In dit artikel belicht ik de voordelen van deze zinderende hitte en vertel ik hoe je juist in tijden van Covid je voordeel met hitte kunt doen.

De zomer, de periode van het hart en van het vuur

In de Chinese geneeskunde spelen de seizoenen een belangrijke rol. Elk seizoen kent volgens de Chinezen een eigen thema, een eigen emotie en eigen gezondheidsvoordelen (en -nadelen). Elk seizoen is gekoppeld aan een orgaan. Voor de zomer is dit het hart. Het bijbehorende element is, hoe kon het ook anders, vuur. Dit is nu, met gemiddeld zo’n 32 graden binnen en buiten, wel heel voelbaar.

Deugden van het hart en functies van het vuur

Chinees gezien kent elk orgaan en elk seizoen zogeheten ‘deugden’, of emoties. Bij het hart hoort vreugde. Thema’s van het hart zijn contact maken met anderen (hartsverbindingen, ‘het hart op de tong hebben’, ‘zeggen wat er op je hart ligt’, ‘je hart openen’). Lange zomeravonden, open gesprekken, zomerliefdes, het hoort bij de zomer en bij het hart. De zomer kent ook minder fijne zaken die voorkomen wanneer het allemaal wel erg verhit, zoals nu: slapeloosheid, onrust, irritatie en de zaken wel erg dramatisch beleven.

Hart, hitte en zomer zijn met elkaar verbonden

Deze fase waarin het hart extra open is en de hitte tot een lager tempo dwingt leent zich ervoor om de balans op te maken voor de tweede helft van het jaar. Vanaf september worden mensen doorgaans extra productief; het koelt af, de winter komt eraan, scholen beginnen weer, er is werk aan de winkel. Traditioneel is dit oogsttijd, een tijd waarin hard gewerkt moest worden in voorbereiding op de lange winter. In de zomer heb je nog even de tijd om goed te doorvoelen hoe je er in emotionele zin voor staat en waar je naartoe wilt in de komende tijd. Dit is bij uitstek de tijd om keuzes vanuit je hart te maken.

Vuur, hitte en het ‘verbranden’ van het oude

Warmte maakt in het lichaam verharde spieren en andere verkrampte weefsels soepeler. Daardoor biedt hitte de kans om fysieke en emotionele blokkades te laten doorstomen, waardoor ballast kan worden afgevoerd. In allerlei culturen overal ter wereld bestaan rituelen en metaforen over het verbranden van dat wat een last is geworden. In de Westerse cultuur zijn we bekend met het in de haard doen van een brief of foto wanneer we afscheid willen nemen van een persoon of gevoel. In Scandinavië wordt sauna gebruikt om afvalstoffen of pathogenen te verjagen. In Indiaanse culturen kent men traditioneel de zweethut, een soort extreme variant op de sauna, waarin met name jagers en krijgers urenlang extreme hitte doorstaan om de stress en negativiteit van de jacht of de oorlog uit hun lichaam te verdrijven. Dit is vaak een voorwaarde om te mogen terugkeren naar de vrouwen en kinderen. Tegenwoordig worden deze rituelen ook ingezet bij mensen met een post-traumatische stresstoornis (PTSS) (1). Taaie, vastzittende trauma’s kunnen gemakkelijker doorgewerkt worden wanneer er hitte is. Zoals taaie groenten gemakkelijker verteerbaar zijn wanneer ‘de kook erover’ gaat. Hitte helpt om dingen te verteren.

Hitte is in veel culturen een therapie voor traumaverwerking en vastzittende emoties

De zomer en het verteren van ballast

Wat heeft dit alles met Corona te maken? Wel, we naderen het najaar. En na het najaar volgt een lange, koude winter. Naast de wintergriep kunnen we de komende winter weer Covid verwachten. In de zomer raken ook mensen besmet met het Corona-virus (SARS-CoV-2), maar dat leidt dan minder gemakkelijk tot ernstige klachten, dan in de winter. Dit komt door een aantal factoren. Eén van die factoren is de hoeveelheid stress die in het lichaam aanwezig is. Hoe meer oud zeer, verkramping en stress, hoe slechter het immuunsysteem kan functioneren. Daarom is het nuttig om de zomerhitte te benutten om, net als de Indianen, oude taaie emoties door te werken. En om in dat proces ook tot keuzes te komen die met je hart gemaakt zijn.

Het warme yang en het afweersysteem

De zomerhitte helpt het immuunsysteem ook op een andere manier, namelijk door de voorraad warmte in het lichaam aan te vullen. De Chinese geneeskunde kent het yin en het yang. Yin vertegenwoordigt de koele aarde, de donkerte, het niet-doen en de rust. Het yang vertegenwoordigt warmte, actie en beweging. In de winter wordt van het yang veel gevraagd, want dit is de energie die het lichaam warm moet houden en moet beschermen tegen indringers van buiten, zoals griep- en andere virussen. Wie nu de hitte op waarde schat, kan in de winter langer de ‘interne kachel’ stoken. Om deze reden is het geen slecht idee om deze dagen niet alleen maar bij de airco te blijven. En om de warmte niet enkel met weerstand tegemoet te treden. Hoewel je zeker niet moet overdrijven (oververhitting is gevaarlijk en ongezond), is het op waarde schatten van de warmte een waardevolle voorbereiding op de winter.

 De warmte van nu kan je in de winter goed van pas komen

Vitamine D

Wanneer de huid in contact komt met (lente- of zomer)zon wordt vitamine D aangemaakt. Vitamine D heeft een beschermende werking tegen infecties van de luchtwegen (2, 6), en daarmee ook tegen Covid (4, 5). Uit studies blijkt dat in Europa ongeveer een derde tot 40% van de bevolking een tekort heeft aan vitamine D3 (3).

2020 bracht, in elk geval in Nederland, heel veel zon. Veel mensen hadden meer tijd omdat ze thuis werkten of helemaal niet mochten werken. Al vroeg in het seizoen (halverwege maart) scheen de zon uitbundig en kon je er lekker in zitten. De hele lente bleef mooi, en ook de zomer brengt veel zon. Eerst met een koele basistemperatuur (juni, juli), waardoor mensen lang in de zon konden blijven zitten, en nu dus met enorm veel warmte. Beide varianten zijn heel goed voor de vitamine D-voorraad. In de koelte pakten mensen veel zon-uren mee, en in de hitte gaan veel mensen van ellende maar zwemmen, waardoor een groot huidoppverlak in de zon komt. Al met al zullen mensen aan deze lente en zomer een riante vitamine D-status overhouden. Dit helpt het lichaam om sterker te staan in het Corona-tijdperk. Ook hier geldt uiteraard weer dat overdaad schaadt; verbranden in de zon, of overdrijven met bruin worden is schadelijk voor de huid en kan huidkanker in de hand werken. Een gezond midden is het devies.

Die hitte is dus zo gek nog niet

Al met al biedt de zomer dus op meerdere manieren handvatten in tijden van Corona. Door emotionele ballast af te voeren, door te helpen bij het uitstippelen van het levenspad, door onze warmtevoorraad aan te vullen en door de aanmaak van vitamine D mogelijk te maken. En al die hartelijke sociale momenten zijn bovendien zeer welkom na maanden van lockdown en met opnieuw een winter van social distancing voor de boeg. Die momenten zijn letterlijk hartverwarmend.

Referenties

1) Veterans tackle PTSD with traditional healing. HUMANITIES, January/February 2015, Volume 36, Number 1.
2) Vitamin D supplementation to prevent acute resperatory infections: individual participant data meta-analysis. Martineau et al, 2019. Health Technology Assessment. 
3) High prevalence of vitamin D inadequacy and implications for health. Michael F. Holick, 2006. Mayo clinic proceedings.
4) Role of vitamin D in preventing of Covid-19 infection, progression and severity. Nurshad Ali, 2020. Journal of Infection and Public Health.
5) Potential role of vitamin D in the elderly to resist Covid-19 and to slow progression of Parkinson’s disease. Hribar et al, 2020. Brain Sciences.
6) Vitamin D and resperatory infections. De Sa Del Fiol et al, 2015. The Journal of Infection in Developing Countries.